Γ. ΓΑΪΤΗΣ - Η ΛΗΔΑ ΚΑΙ ΚΥΚΝΟΣ

Η Λήδα και ο κύκνος, ελαιογραφία σε καμβά (υπογραφή καλλιτέχνη κάτω αριστερά)

Ο παραπάνω πίνακας του Γαΐτη έχει σαν τίτλο "Η Λήδα και ο Κύκνος". Είναι ο σχετικός μύθος της Λήδας και του Δία και ο Γαΐτης τον "εμπλούτισε" με τα "ανθρωπάκια" του που έχουν τη θέση κιόνων στον αρχαίο ελληνικό ναό και συμπληρώνει τον πίνακα στο βάθος. Κεφάλια από "ανθρωπάκια" διάλεξε επίσης για να στολίσει τα ακροκέραμα του ναού.

Η Λήδα σε αντίθεση με τα περισσότερα έργα τέχνης (πίνακες ζωγραφικής και αγάλματα) που εικονίζουν το ίδιο θέμα δεν είναι γυμνή αλλά φοράει χιτώνα. Στα μαλλιά φέρει κορδέλα. Στο δεξί της χέρι κρατάει ίσως κάποιο σχοινί ή ίσως τροφή για τον κύκνο - κάποια σκουλήκια - (μια και ο κύκνος φαίνεται να κοιτάει προς τα εκεί) ενώ το αριστερό της χέρι δε φαίνεται καθόλου.

Σύμφωνα με τον μύθο (μια εκδοχή) η Λήδα είναι μια όμορφη βασιλοπούλα, κόρη του βασιλιά της Αιτωλίας Θέστιου και σύζυγος του βασιλιά της Σπάρτης Τυνδάρεω.
Μια ημέρα ο Δίας την είδε στις όχθες του Ευρώτα και ξετρελάθηκε με την ομορφιά της. Ο ακατανίκητος πόθος του τον οδήγησε στην Αφροδίτη η οποία και πρόθυμα τον βοήθησε. Μεταμορφώθηκε ο Δίας σε έναν όμορφο κύκνο και η Αφροδίτη σε έναν μεγάλο αετό που κυνηγούσε να κατασπαράξει τον δυστυχή κύκνο ο οποίος ζήτησε προστασία στην αγκαλιά της Λήδας η οποία και τρυφερά αγκάλιασε τον κύκνο για να τον προστατεύσει.
 Μετά από 9 μήνες η Λήδα γέννησε δυο αυγά, από το ένα βγήκε ο Πολυδεύκης και η ωραία Ελένη (τα παιδιά του Δία) και από το άλλο ο Κάστωρ και η Κλυταιμνήστρα (τα παιδιά του Τυνδάρεω).
 Υπάρχουν και άλλες εκδοχές παραπλήσιες.

 

Όπως ήταν φυσικό ο μύθος της Λήδας, της εκλεκτής του Δία, ενέπνευσε πολλούς αρχαίους αλλά και νεώτερους καλλιτέχνες που απέδωσαν τη Λήδα με τον κύκνο της, κατά κανόνα στη σκηνή της ερωτικής τους περίπτυξης.

Πλήθος τέτοιων παραστάσεων απαντώνται σε αγγεία, αλλά και σε γλυπτά όπως η ανευρεθείσα στην Αθήνα (σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο) αποκειμένη μαρμάρινη στήλη. 

Αλλά και το γλυπτό σύμπλεγμα στο Καπιτώλιο (ρωμαϊκό αντίγραφο ελληνικού πρωτοτύπου του 4ου αι. π.Χ.), όπου ο Δίας ως καταδιωκόμενος κύκνος βρίσκεται στα πόδια της Λήδας. 

Ενώ δύο ακόμη γλυπτά στο μουσείο της Φλωρεντίας παριστούν τη Λήδα να χαϊδεύει τον κύκνο,

αλλά και στη Βενετία και σε πολλά άλλα μέρη

Ρωμαϊκό αντίγραφο ελληνικού έργου του 1ου π.Χ. αιώνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Βενετίας

Τέλος, περίφημο είναι το μωσαϊκό της Ρωμαϊκής "Οικίας της Λήδας" στην Παλαίπαφο της Κύπρου, "Λήδα και Κύκνος".